Edirne’nin Lalapaşa ilçesine bağlı Doğanköyde 1 yıl evvel 1inci derece sit alanı ilan edilen Traklara ilişkin 3 bin yıllık tarihi tapınaktaki Ana Tanrıça Tahtı, kimliği belgisiz bireylerce tahrip edildi. Bölgede Çöke Doruğu olarak isimlendirilen halk tarafından ‘Kral Kızının Koltuğu’ olarak bilinen Trak tapınağının, Ana Tanrıça Tahtı kısmındaki kayalar kimliği belgisiz bireylerce kırıldı. Doğanköyde yaşayanların bir periyot Hıdırellez şenliklerini düzenlediği ve evlilik merasimleri öncesi kutlamaları başlattığı alandaki 3 bin yıllık tapınakta, Trak dinine ilişkin semboller yer alıyor. Ana Tanrıça Tahtı kısmındaki kayada ana tanrıçanın rahmini temsil eden üçgen prizma biçiminde bir oyuk bulunuyor.
‘BURASI BİR ANA TANRIÇA TAHTI’
Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Lideri Prof. Dr. Engin Beksaç, tapınağın tahrip edilmesine reaksiyon gösterdi. Çöke Zirvesinin halk ortasında Kral Kızının Koltuğu olarak bilindiğini belirten Beksaç, “Halk anlatısından da anlaşılacağı üzere burada bir kral kızı olayı var ki bu temelinde bir Ana Tanrıça Tahtı. Trak dini, Yunan dini yahut Roma dini üzere değildir. Doğal alanları kullanarak tapınım alanlarını ortaya koyan bir dini sistemleri vardır. Bu nedenle de form ibadetinden çok tabiat ile kaynaşan bir ibadeti ortaya koymaktadır” sözlerini kullandı.
‘KAYADAKİ ÜÇGEN ANA TANRIÇA RAHMİNİ TEMSİL EDİYOR’
Trak tapınağının tahrip edilmiş olsa da temizlendiği takdirde kimliğini gösterebilecek nitelikte etraf hakimiyeti olduğunu belirten Beksaç, “Çevredeki bütün dorukları ve öteki bütün coğrafik ögeleri kullanarak bir astronomik ve astrolojik bir müşahede merkezi formu taşımakta. Güneşin ve ayın hareketlerinin yanında yıldızların hareketlerini de buradan takip etmek mümkün. Güneye odaklı. Tipik eski çağ insanlarının güneş ibadetiyle yahut Orion ibadetiyle temaslı bir inanç sisteminin sonucu olarak şekillenen bir yapı. Bakıldığı vakit kayaların üzerinde doğal olarak oluşmuş bir taht biçimi var. Bu çoklukla esasen yol gösteren bir durum. Eski dinler için değer taşıyor. Kayada oyulmuş olarak bir üçgen prizma hali var. Bu da ana tanrıçanın rahmini temsil ediyor. Muhakkak merasimlerde güneş ışığının buraya gelmesiyle birlikte dolmenlerde olduğu üzere bir yine hayat bulma olgusunun kıymetli bir tapınak alanı olduğunu biliyoruz” diye konuştu.
‘DÜNYADA BİRÇOK GİBİSİ VAR’
Beksaç, Trak tapınağının dünyada birçok benzerinin bulunduğuna dikkat çekerek, “Çok yakın benzerleri Bulgaristanda, Yunanistanda, İtalyada, Fransada, Almanyada var. En tanınmışlarından biri İrlandada var. İngilterede de emsal tapınaklar var. Onlar bu durumda değil. Onlar çok büyük korunmakta, itinayla korunmakta ve yıllık turizm girdisi için ülkelerine büyük katkı sağlayan sunaklar. Burası çok yakına kadar çok âlâ durumdaydı. Son vakitlerde çılgınca bir kayaları kırma ile tahribat yapılmış fakat tekrar de çok geç değil, hala tapınak kıymetli kimliğini koruyabilmekte” dedi.
Tapınağın bulunduğu doruğun bir kısmında de kuş biçimi verilmiş bir kayanın bulunduğunu söyleyen Beksaç, “Halk ortasında bunun ismi Kuş Kaya ve kanatları toplanmış bir yırtıcı kuş formunda karşımıza çıkıyor. Bir kutsal öge, bir kut ögesi olarak kayalarla şekillenmiş bir bütün teşkil ediyor. Ana tanrıça dinini yahut kültünü bildiğimiz takdirde bu kuşun ne olduğunu biliyoruz. Kuş ekseriyetle ruhun hareketliliğini temsil eden bir hayvan olarak karşımıza çıkıyor. Bu niteliği itibariyle burası çok değerli bir merkez. Traklardan kalan kıymetli bir yadigar. Hemen korunması gereken yerlerden biri” sözleri kullanıldı.
‘ÇEVRESİNDE ÇOK SAYIDA DOLMEN VE KİST VAR’
Beksaç, Trak tapınağının bulunduğu doruğun etrafında dolmen ve kistlerin de yer aldığını söyledi. Beksaç, “Doğanköy etrafında çok sayıda dolmen ve kist var. Bunlar da bu dorukla irtibatlı olarak kullanılmış. Tanrıçanın mevtten sonra yine hayat bulma gücünü temsil eden bir öge olarak karşımıza çıkıyor. Burası çok kıymetli bir ibadet yeri. Birinci derece sit alanı olarak yeni tescil edildi. Bütün beklentiler boşuna, burada kimse altın bulamaz lakin turizm açısından altın bedelinde bir yer. Gerece ve yapılan tapınak tiplemesine nazaran bunun en aşağı 3 bin yıllık geçmişi var. Yaklaşık olarak bronz çağı sonlarında, demir çağı başlarından itibaren gelişen bir ibadet sisteminin kesimi olduğunu söylemek mümkün” diye konuştu.
‘KIRILAN KAYALARIN YERİNE KONMASI LAZIM’
Bölgenin korunması gerektiğini vurgulayan Beksaç, “Turizme açılması lazım ancak şu anda görüldüğü üzere buranın bir elden geçirilmesi lazım. Kırılan kayaların en azından yerine konması lazım. Kayaların üzerinde kimi izler vardı, onlar yok olmuş. Kayaya oyulmuş, zorlukla da seçilse aşikâr olan bir daire vardı. Daire kültü, ekseriyetle güneş kültü ve ana tanrıça kültü ile yakından irtibatı olan bir ibadet unsuruydu. Maalesef onu şu anda görmek mümkün değil” dedi.
Definecilere de reaksiyon gösteren Beksaç, “Defineci yahut diğer bir şeyler de olabilir ancak gaye boşuna. Bunların ivedilikle korunması lazım. Bu tahribatı görmekten çok üzüldüm. Definecilere mesajım; kırıp dökmeyin. Devletin, milletin, insanlığın mirasını yok etmeyin. Hiçbir şey bulamayacağınız şeylerde ziyan vermeyin. Bu türlü yerlerden elinizi çekin. Burada kazdıkları devir farklı. Bu devirde aradıkları malzemeyi bulamazlar. Bu tip tapınaklar büsbütün farklı ibadet merkezleri. Ezoterik bir kültün karşısında bulunuyoruz” tabirlerini kullandı.
TURİZME AÇILMASINI İSTİYORUZ
Doğanköy sakinlerinden Muhittin Demirel ise Çöke Doruğunun halk ortasında Kral Kızı olarak bilindiğini belirterek, “Babamlar, dedemler buralarını Kral Kızı olarak biliyorlar. Tapınak olarak bilmiyorduk, halkın lisanında Kral Kızı olarak geçiyordu. 1 sene evvel sit alanı oldu. Burası çok değerli bir yer. Aşağıda dolmenler var. Taşlarla ilgili mezarlar var. Bunun etrafında çok yapılar var. Burası taş ocağı olacaktı, Engin hocamın sayesinde sit alanı oldu. Biz de bunun sevincini yaşıyoruz. Burası hem mera olarak hem de kültürel olarak bize miras kaldı. Bunun için çok memnunuz. Burasının turizme açılması, bizim köyümüze daha iyi işler olmasını istiyoruz” diye konuştu.
HIDIRELLEZ VE DÜĞÜN ÖNCESİ ŞENLİKLER YAPILIYORDU
Trak tapınağında daha evvel tahribat olmadığını söyleyen Demirel, “Böyle bir tahribat yoktu. Bayağı tahrip edilmiş. Köye uzak olduğundan göremiyoruz. Köye yakın olsa buna müsaade vermeyiz. Fakat kimsenin görmediği vakitte olmuş. Muhafaza altına alınmasını istiyoruz. Burası bizim çocukluğumuzda, köy daha kalabalıkken Hıdırellez günü çocuklar, gençler, bayanlar eğlenmeye gelirlerdi. Burada yemek yerlerdi, çocuklara salıncak kurarlardı. Çocukken ben de geldim. O vakitlerden burası tarihi, kıymetli bir yer. Hıdırellezde kültürel etkinlikler yapılıyordu. Çocukluğumuzda düğünlerde sabahleyin gelini kaldırmadan önce davullarla buraya gelirler, buradan davulları çaldırarak köye masraflardı. Ondan sonra gelini, damadı kaldırırlardı. Evvelden bu türlü adetler vardı” dedi. (DHA)